- Dlaczego w ogóle musimy uczyć dzieci tego, co wolno, czego nie wolno a co trzeba robić?
- dla ich bezpieczeństwa, żeby nie zrobiły sobie krzywdy
- żeby nauczyły się o siebie dbać
- żeby nauczyły się nowych umiejętności
- żeby były coraz bardziej samodzielne.
- żeby nauczyły się właściwego kontaktu z ludźmi
- żeby nie robiły krzywdy innym
- żeby umiały współdziałać z innymi
Codziennie, nieświadomie nawet stosujemy kary i nagrody wobec dzieci. Warto nauczyć się stosować je świadomie, by osiągać cele wychowawcze. Większość rodziców działa intuicyjnie, skutecznie. Jednak jeśli nasze oddziaływania nie przynoszą oczekiwanego skutku, należy je zmienić.
Jak mówił Albert Einstein: Szaleństwem jest robić tę samą rzecz wiele razy w taki sam sposób i oczekiwać innych rezultatów.
Na początku powinniśmy zastanowić się czego oczekujemy od naszego dziecka? I czy nasze oczekiwania są realistyczne. Muszą one być adekwatne do wieku dziecka i jego możliwości- umysłowych, fizycznych. Jeżeli nie jesteśmy pewni jakie zachowania naszego dziecka są w jego wieku naturalne, czego możemy od niego wymagać warto zapytać np. panią przedszkolankę.
Behawioryzm– dziedzina psychologii zajmująca się zachowaniem człowieka i jego modyfikacją wyróżnia dwa główne sposoby wpływania na zachowanie człowieka.
Wzmacnianie i karanie
Wzmacnianie – potocznie nazywamy nagradzaniem. Jego naukowa nazwa oddaje jego cel i sposób działania. Wzmocnienie- ma na celu zwiększenie ilości danego zachowania. Tzn wzmocnienie pozwala na nauczenie dziecka różnych zachowań i umiejętności.
Np., gdy dziecko zrobi siusiu na nocnik, a my szczerze się z tego cieszymy, uśmiechamy i bijemy brawo, to jest duże prawdopodobieństwo, że znów będzie chciało usiąść na nocnik i zrobić siusiu.
Wyróżniamy wzmocnienia, które polegają na:
| + dodaniu, otrzymaniu czegoś przyjemnego, jakiejś korzyści
|
– zabraniu, usunięciu czegoś nieprzyjemnego. |
| Np. samo ubrało się bez marudzenia przed przedszkolem- ma jeszcze 10 minut na obejrzenie bajki, gdy tata robi śniadanie. (jutro też się ubierze) | – trzymamy dziecko za rękę w sklepie, bo ostatnio uciekało. Puszczamy, gdy np. od 10 minut już idzie grzecznie.
(następnym razem będzie znów szło grzecznie) |
| – pozbierała klocki po zabawie- dostaje następną zabawkę, którą sięga rodzic z górnej półki. | – wstajemy od stołu dopiero, gdy powiemy „dziękuję” ( zawsze będzie mówić dziękuję po jedzeniu)
– Jest mu zimno, musi się ubrać, dopiero wtedy będzie mu ciepło. – Zwolnienie z obowiązku |
Wzmocnienia możemy podzielić na: społeczne, biologiczne, rzeczowe, aktywności
społeczne: pochwała, uznanie, uśmiech, przytulenie dziecka, pogłaskanie po głowie, okazanie zadowolenia, przybicie piątki
Do społecznych należą także wzmocnienia żetonowe- symboliczne- dziecko otrzymuje symbol, wiedząc, że po 5 symbolach czeka go nagroda.
biologiczne: ulubiony deser, posiłek, ciepło- gdy się ubierze, uczucie wypróżnienia- gdy zrobi kupę.
rzeczowe: naklejki, zabawki,
przywileje: dłuższy pobyt na podwórku, skakanie na trampolinie, oglądanie bajek w łóżku, wybranie sobie miejsca spaceru, pomalowani się kosmetykami mamy, pomaganie tacie przy naprawie samochodu
- Kluczem do sukcesu wzmocnień jest ich indywidualny dobór. Wzmocnieniem jest tylko to, co dziecko lubi, co robi chętnie.
Wzmocnienia muszą być atrakcyjne dla dziecka, dlatego należy rezerwować pewne przywileje, zabawy, rzeczy jako nagrody, by były dostępne tylko za zgodą rodzica, by się nie „przejadły”, nie spowszedniały.
Wzmocnienia w postaci pochwał
- prawdziwa – czyli sam w nią wierzysz
- pozytywna – bez krytyki
- przekonywująca – czyli chwalony w nią uwierzy
- poważna – bez żartu i ironii
- pokazująca, co konkretnie nam się podobało
- „zakazanych” słów i zwrotów – np. tym razem, w końcu, wreszcie, prawie, jak chcesz, to potrafisz,
- ukrytej krytyki – tak, ale…(np. „Narysowałeś ładnie, ale niestarannie pokolorowałeś”.)
- „nie” w pochwale –(np. „Nie biłeś dziś kolegów, ładnie”, „nie marudziłaś dziś przy obiedzie”) pochwała ma mówić o tym, co zrobiliśmy dobrze (lepiej powiedzieć „Bawiłaś się dziś ładnie z kolegami”, „ grzecznie zjadłaś dziś obiad”)
Bardzo skuteczna jest tzw. pochwała opisowa, która polega na tym, że chwalimy dziecko za konkretne zachowanie.
Składowe pochwały opisowej:
- opis tego, co widzę
- nazwa cechy
- nazwanie naszych uczuć
np. Pamiętałeś o umyciu zębów (to, co widzę), cieszę się (uczucia), że jesteś taki samodzielny (nazwa cechy, którą dziecko się wykazało).
np. Posprzątałaś zabawki (opis)– to się nazywa pracowitość (cecha)– sprawiłaś mi tym przyjemność (uczucia).
Karanie
Karanie jest działaniem, które ma na celu zmniejszenie ilości niepożądanych zachowań.
Mówiąc o karaniu- od razu wykluczamy tu wszelkie formy przemocy, agresji, kary cielesne.
Karanie powinno być stosowane wtedy, kiedy nie pomaga prośba, rozmowa, perswazja, upomnienie, czy polecenie.
- Kara powinna być stosowana konsekwentnie, powinna być możliwa do zrealizowania do końca np. „dziś nie obejrzysz dobranocki”
- powinna następować bezpośrednio po przewinieniu
- powinna być dla dziecka zrozumiała – należy mu wytłumaczyć, dlaczego zostało ukarane- dziecko, które rozumie mowę.
Kary dzielimy na:
|
polegające na dodaniu czegoś nieprzyjemnego |
polegające na zabraniu czegoś przyjemnego |
|
Naturalne konsekwencje– zniszczyłeś zabawkę kolegi- przepraszasz go i przynosisz swoją z domu – rozrzuciłeś klocki- musisz je pozbierać |
Zabranie przywileju wyrywaliście sobie pilota- np. nie oglądacie już dziś telewizji. |
|
-podniesiony ton głosu i wyrażenie dezaprobaty – „bardzo brzydko się zachowałeś, nie wolno brać cudzych zabawek” |
Wyzywałeś dziś koleżankę- nie jedziesz na basen |
|
Tzw. time out– czasowe wykluczenie od przyjemnego zajęcia- np. zabawy, rozmowy, – odesłanie w nudne miejsce- |
|
|
Ignorowanie- zabranie uwagi
Np. dziecko brzydko zwraca się do rodzica, wyzywa go. Odwracamy głowę, nie rozmawiamy z dzieckiem ( możemy powiedzieć- „ mów do mnie ładnie, wtedy będę z Tobą rozmawiać”) -Gdy dziecko kładzie się na podłodze, chce coś wymusić, nie rozmawiamy z nim, mówimy, żeby wstało i nie patrzymy na nie, odchodzimy w inne miejsce |